انتخاب نوع موتور آسانسور، موتور گیرلس یا گیربکس؟

یکی از اجزا اصلی در آسانسور، موتور آن می‌باشد که نیروی الکتریکی را به مکانیکی تبدیل کرده و شبیه به یک قرقره مسئولیت جابه‌جایی کابین را برعهده دارد. موتور آسانسور نقش به سزایی در عملکرد مناسب و همچنین کیفیت حرکتی مطلوب یک پکیج کامل آسانسور را دارد.

در صنعت آسانسور پروژه‌ها در سه دسته زیر نصب و اجرا می‌شوند

• کششی
• هیدرولیک
• پنوماتیک

امروزه برای اکثر پروژه‌ها در دنیا از آسانسورهای کششی استفاده می‌شود. اگر پروژه ای بلند مرتبه یا دارای سرعت بالا دارید، بهترین انتخاب برای شما آسانسورهای کششی می‌باشد.

آسانسورهای کششی به دو دسته گیرلس و گیربکس تقسیم بندی می‌شوند که در این مقاله به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

دسته‌ی اول:

موتورهای گیربکس و یا آسنکرون:

همانطور که از نام آنها مشخص است این موتورها دارای گیربکس هستند.

در موتورهای گیربکس نیروی مولد موتور الکتریکی موجب حرکت گیربکس شده، فلکه شروع به چرخش نموده و از طریق سیم بکسل، آسانسور به حرکت در می‌آید. ترمزهای الکتریکی که در این سیستم وجود دارد به وسیله دریافت فرمان از کنترلر یا همان تابلو فرمان باز و بسته می‌شوند و بدین ترتیب مانع از حرکت ناخواسته آسانسور می‌شوند. به طور کلی، از اجزا اصلی موتورهای گیربکس آسانسور میتوان مواردی از قبیل: موتور الکتریکی، گیربکس، فلکه گیربکس و ترمز را نام برد.

در گیربکس این موتورها از روغن استفاده می‌شود همچنین به دلیل وجود گیربکس و اجزاء مکانیکی، موضوع نگهداری و تعمیرات مطرح می‌شود که باید در بازه‌های زمانی منظم اجزای آن مورد بررسی قرار گیرند و بازدیدهای ادواری صورت پذیرد. ­­اصولاً این موتورها متناسب با افزایش عمرشان هزینه نگهداری آنها افزایش یافته و مستهلک می‌شوند.

با توجه به این که در موتورهای گیربکس سرعت روتور بالا می‌باشد، استفاده از گیربکس برای برآورده ساختن سرعت دورانی موجب اتلاف انرژی می‌شود؛ همچنین وجود گیربکس و قطعات مکانیکی به مرور زمان قطعا دچار خوردگی شده و این موضوع افت کیفیت حرکتی نهایی آسانسور را نیز در پی خواهد داشت. از دیگر محدودیت‌های موتورهای گیربکس عدم امکان استفاده در پروژه های فاقد موتورخانه می‌باشد. اگر بخواهیم از مزیت این دسته از موتورهای کششی بگوییم شاید بتوان از امکان و قابلیت راه‌اندازی موتورهای گیربکس به صورت سیستم باز (Open Loop) اشاره نمود، هرچند که سیستم‌های Open Loop کیفیت حرکتی پایین‌تری نسبت به سیستم‌های حلقه بسته (Closed Loop) دارند اما با توجه به شرایط برخی پروژه‌ها شاید انتخاب موتور گیربکس و راه‌اندازی به صورت اپن انتخابی بهتر باشد. از طرف دیگر در گذشته قیمت موتورهای گیربکسی نسبت به موتورهای گیرلس ارزان تر بوده‌است و این خود دلیلی بود تا موتورهای گیربکس مورد توجه بسیاری از شرکت های نصب قرار گیرند. اما امروزه با توجه به حضور موتورهای گیرلس ارزان اما با کیفیت در بازار میتوان این مزیت رقابتی را نیز از دست رفته دانست.

موتورهای گیربکس خود به دو صورت دسته‌بندی می‌شوند:

1. موتورهای گیربکس در یک نوع دسته‌بندی به دو گروه تک سرعته (VVVF) و دو سرعته (AC2) تقسیم می‌شوند.
2. موتورهای گیربکس در نوع دیگری از دسته‌بندی به دو گروه Open Loop و Closed Loop تقسیم می‌شوند.

لازم به ذکر است که به آن دسته از موتورهای دارای اینکودر که ارتباط دایره ای، (رفت و برگشتی) بین موتور و تابلو فرمان برقرار باشد، Closed Loop و به دسته دیگر که فاقد این ویژگی باشندOpen Loop گفته می‌شود. کیفیت حرکتی مطلوب و دقت ایست بالا در لول طبقه، مزیت سیستم Closed Loop نسبت به Open Loop می‌باشد.

از جمله برند های رایج موتور گیربکس در بازار ایران می‌توان به برندهای ساسی، الکمپ، مونتاناری، فیا و بهران اشاره نمود.

دسته دوم:

موتورهای گیرلس و یا سنکرون

موتورهای گیرلس بر خلاف موتورهای گیربکس فاقد اجزاء مکانیکی گیربکس می‌باشند. موتورهای گیرلس از طریق جریان مغناطیسی ایجاد شده مابین روتور و استاتور کار می‌کند. به زبان ساده در استاتور دو قطب N و S وجود دارد، اگر قطب های استاتور با قطب های روتر همنام باشند یکدیگر را دفع و اگر غیر همنام باشند همدیگر را جذب می‌کنند که تکرار این عمل موجب ایجاد میدان مغناطیسی و در نهایت حرکت موتور می‌شود، با حرکت فلکه‌ی کششی نیرو از طریق سیم بکسل به کابین منتقل شده و آسانسور به حرکت درمی‌آید.

موتورهای گیرلس آسانسور از استاتور، روتور، فلکه‌ی کشش و ترمز الکتریکی تشکیل شده‌اند.

هزینه نگهداری و تعمیرات موتورهای گیرلس نسبت به موتورهای گیربکس کمتر می‌باشد؛ نیاز به روغن کاری ندارد و با توجه به عدم وجود گیربکس و چرخ دنده، اصطکاک مکانیکی نیز وجود ندارد که این امر موجب می گردد با گذشت زمان کیفیت حرکتی آن به صورت چشمگیر دچار تغییر نشود. همچنین با توجه به عدم واسطه گیربکس اتلاف انرژی در این موتورها بسیار کم بود و کیفیت حرکتی در صورتی که کنترلر به درستی تنظیم شده باشد بسیار مطلوب خواهد بود؛ از طرفی موتورهای گیرلس با توجه به تعداد دور کمتر در دقیقه نسبت به موتورهای گیربکسی کم صداتر هم می‌باشند.

در موتورهای گیرلس امکان راه‌اندازی سیستم صرفاً به صورت حلقه بسته یا کلوز لوپ (Closed Loop) وجود دارد، به همین دلیل این نوع موتور حتما باید توسط تابلو فرمان دارای درایو کنترل شود؛ مصرف برق به طور کلی در موتورهای گیرلس از موتورهای گیربکسی بسیار کمتر می‌باشد.

شاید بتوان گفت مهم‌ترین و اصلی‌ترین مزیت موتور گیرلس، قابلیت استفاده و نصب در پروژه‌های بدون موتورخانه (MRL) می‌باشد.

در گذشته عده‌ای بر این تصور بودند که نصب این سیستم پیچیدگی خاصی دارد و بنا به عادت همواره موتورهای گیربکس را در الویت کاری خود قرار می‌دادند و از طرفی اجرا پروژه با موتورهای گیرلس را نیز هر شرکتی انجام نمی‌داد، اما با گذشت زمان و با توجه به امر آموزش در صنعت آسانسور، معرفی موتور‌های گیرلس، آموزش نحوه نصب و راه اندازی آن و برگزاری سمینارهای متعدد در این خصوص تعداد بسیار زیادی از شرکت‌ها با قابلیت‌های موتورهای گیرلس و شیوه نصب آن آشنا شده‌اند و دریافتند راه‌اندازی آن نه تنها پیچیدگی ندارد بلکه بسیار ساده نیز می‌باشد.

از جمله برند های رایج موتور گیرلس در بازار ایران می توان به برندهای زیلابگ، ویتور و بلولایت اشاره نمود.

موتورهای گیرلس در دو مدل دیسکی یا تخت و بشکه ای یا درامی تولید می‌شوند.

نتیجه گیری

در مجموع با توجه به توضیحات داده شده استفاده از موتورهای گیرلس شاید در هنگام خرید اندکی هزینه بالاتری نسبت به موتورهای گیربکس داشته باشند، اما با کاهش هزینه های نگهداری و تعمیرات، کاهش میزان خرابی، کاهش برق مصرفی، کیفیت حرکتی مطلوب و کم صدا بودن توجیه اقتصادی خوبی برای خرید دارند و می‌توان این نوع موتور را گزینه‌ی مناسبی برای خرید و استفاده دانست.